Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşelendiren bir düzen bileğildir. Dostluk, topluluk içinde insanların bayağı nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Türe kıymeti zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene vurmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini bulmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin içinsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, kategorik doğruca kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanların hesap ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte hukuk, isim davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-isim, isim-doğa ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birhayli düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan temalerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini bulmak için konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların bütünüdür. Daha münteşir bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş içtimai yaşfakat düzenidir. Dostluk Kelime Demeı Dostluk kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “pay” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakarak hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mazmunında da kullanılır. Uygulayım Demeı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu yürekin hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri konu kayran kısmına Özel Dostluk, eşhas ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun başlıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları isim davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ölçü yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle dublör nitelikteki parçalanmamış durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk kayranında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak yürekin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve para cezaları; esas hukukunda siyasetten men, parti metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabil muaddel hukuk dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi temaleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Içtimai İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun uygulama amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk içinde yaşayan insanların, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen ihtiyaçlarını içinlamaya çalışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni ömürın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun katıksız konstrüksiyonsına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına orantılı olmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile mecburdır; ekonomik yoksulluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile sınırlı bir kodifikasyon şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak tam kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanımıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mazmunında kişisel bir özelliği deyimler. Nefer her saat haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni ayırmak yolunda devamlı ve bileğalışverişmez bir çaba gösterir. İşte bu hesap ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk kayranında hukuki ölçü olarak söylenti konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Maşer yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekermiş kurallar parçalanmamışü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve istimal etmek durumunda bulunduğuna bakarak, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini yürekerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum bulunan düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğalışveriştirmeyi meşrulaştırmak yürekin her saat adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta içinmıza oturmuş hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken hukuk mazmunında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan hukuk düzenlerinin kendisine orantılı olup olmadığı açısından bir ölçü ve değerlendirme ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve olumsuz içinlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşfakat uyacak, hem bile bu içtimai ömürın amerikan barış içinde sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamaya çalışacaktır.